تاریخچه ورزش بیلیارد

تاریخچه ورزش بیلیارد
 

تاریخچه بازی بیلیارد مفصل و بسیار غنی است. این بازی توسط پادشاهان، افراد عادی، روسا، بیماران روحی، بانوان، آقایان و قهرمانان بطور یکسان انجام می شده است.

تا قرن پانزدهم این بازی مدتی در اروپای شمالی و گویا در فرانسه روی چمن مانند بازی کروکت (نوعی بازی با گوی و حلقه) انجام می شده است. بعد از مدتی این بازی به مکانهای سربسته روی میز پوشیده از پارچه سبز که شبیه به چمن بوده تغییر مکان یافته و در اطراف لبه های این میز حاشیه ای ساده قرار گرفته بود. توپها به جای اینکه توسط چوبهای سفت و محکم که به آن چماق می گفتند ضربه زده شوند، هل داده می شدند. عبارت بیلیارد از زبان فرانسه از کلمه بیلارت به معنی یک نوع چوب سفت و محکم و هم از کلمه بایل به معنی یک نوع توپ گرفته شده است.

در ابتدا این بازی با دو توپ روی یک میز شش حفره ای با یک حلقه شبیه به حلقه بازی کروکت و یک چوب عمود که به عنوان سپر بود، انجام می شد.

تا قرن هجدهم به تدریج حلقه و سپر ناپدید شدند و تنها حفرها و توپها باقی ماندند. قبل از سال ۱۸۰۰ این بازی به عنوان بیلیارد اعیان زادگان شناخته می شد اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مردم با حرفه ها و مشاغل مختلف از آغاز این بازی را انجام می دادند. در سال ۱۶۰۰ مردم آشنایی کافی با این بازی پیدا کردند به طوری که شکسپیر در کتاب آنتونی و کلوپاترا به آن اشاره کرده بود. در اواخر ۱۶۰۰ چوب بیلیارد ساخته شد. وقتی توپ در کنار یک باند قرار می گرفت برای ضربه زدن به توپ از چماق به خاطر نوک بزرگش به سختی می شد استفاده کرد به همین دلیل بازیکنان چماق را وارونه و از دسته اش برای ضربه زدن به توپ استفاده کردند. به دسته (دم) به معنی (دنباله) می گفتند که واژه چوب بیلیارد از این کلمه استخراج شده است. در ابتدا میزها دارای دیواره های عمود و پهن در پشت باندها بودند که از افتادن توپها جلوگیر می کردند.

تجهیزات بیلیارد به خاطر انقلاب صنعتی بعد از سال ۱۸۰۰ در انگلستان به سرعت توسعه پیدا کرد. گچ برای اصطکاک بیشتر بین توپ و چوب بیلیارد حتی قبل از اینکه چوب بیلیارد نوک داشته باشد استفاده می شد. در سال ۱۸۲۳ چرم نوک چوب بیلیارد که با آن یک بازیکن می توانست توپ را به یک سو چرخش بدهد ساخته شد. میهمانان انگلیسی به مردم آمریکایی نشان دادند که چطور در بازی از حالت چرخشی استفاده می کنند و به این حالت چرخشی فقط در آمریکا و نه در جاهای دیگر اینگلیش می گفتند. در سال ۱۸۲۹ چوب بیلیارد دو تکه بود. پیرامون سال ۱۸۲۵ سطح میزها از تخته سنگ ساخته می شد. گودیر در سال ۱۸۳۹ توده کائوچو را کشف کرد و تا سال ۱۸۴۵ از آن برای ساخت گوشه های میز بیلیارد استفاده کرد. تا سال ۱۸۵۰ میز بیلیارد شکل صحیح و کاملی به خود گرفت.

قوانین حاکم بر بازی بیلیارد از حدود سال ۱۷۷۰ تا ۱۹۲۰ همان قوانین حاکم بر بازی بیلیارد در انگلستان بود، این بازی روی یک میز بزرگ به شکل مکعب مستطیل با سه توپ و شش حفره انجام می شد. در قرن ۱۸ اندازه استاندارد میزها ۲ به ۱ یعنی طول ۲ و عرض ۱ بود. قبل از این ابعاد استانداردی برای ساختن میز وجود نداشت. اصول بازی بیلیارد انگلیسی به واسطه بازی اسنوکر که یک بازی پیچیده، رنگارنگ و مرکب از جنبه های دفاعی و تهـاجمی بود، ادامه پیدا کرد با این تفاوت که در بازی اسنوکر از ۲۲ توپ و در بازی بیلیارد انگلیسی از ۳ توپ استفاده می شد. اشتیاقی که انگلیسی ها به بازی اسنوکر داشتند همانند اشتیاق آمریکایها به بازی بیسبال بود، به خاطر این اشتیاق، شما می توانید هر روز شاهد رقابتی در بازی اسنوکر در انگلیس باشید.

در سال ۱۷۰۰ تعدادی از قفسه سازان آمریکایی تصمیم گرفتند که میزهایی برای بازی بیلیارد، هر چند کوچک بسازند. با وجود این، بازی بیلیارد در سرتاسر کشورهای مستعمره گسترش پیدا کرد. مشهورترین آنها بسفورد، مکانی در نیویورک که به دلالان سهام اختصاص داده شده بود.

صنعت بیلیارد آمریکا و افزایش باورنکردنی وجه ملی این بازی حق قانونی و اخلاقی میشل فلان معروف به پدر بیلیارد آمریکا می باشد. میشل فلان در سال ۱۸۵۰ اولین کتاب را درباره بیلیارد امریکایی نوشت. او یک مبتکر بود و هدفش طراحی میز جدیدی برای بازی بیلیارد بود.

او با قرار دادن لوزیهایی روی بستر میز و ساختن گوشه هایی برای آن، میز جدیدی طراحی کرد و به هدفش رسید. او همچنین اولین نویسنده ای بود که مرتبا یک ستون روزنامه را با نوشتن مقاله هایی در مورد بازی بیلیارد آمریکایی پر می کرد.

بازی بیلیارد آمریکایی حاکم تا سال ۱۸۷۰ همان بازی بیلیارد ۴ توپه بود که معمولا روی یک میز بزرگ ۱۱ یا ۱۲ فوت با چهار حفره و چهار توپ که ۲ توپ آن سفید و ۲ توپ دیگر قرمز بودند انجام می شد.

بازی بیلیارد ۱۵ توپه، با ۱۵ توپ مورد نظر که اعداد ۱ تا ۱۵ بر روی توپها نوشته شده بود انجام می شد. هر توپی را که بازیکن در حفره می انداخت بر اساس شماره روی آن امتیاز دریافت می کرد. مجموع شماره های توپها در یک سری ۱۲۰ بود و کسی که نصف بیشتر این مجموع را بدست می آورد (حداقل ۶۱ امتیاز) برنده محسوب می شد این بازی که به آن (بیلیارد ۶۱) می گفتند، در اولین مسابقات قهرمانی امریکا در سال ۱۸۷۸ بکار برده شد و یک فرد کانادایی به نام سیریل داین قهرمان این مسابقات شد. در سال ۱۸۸۸ به این نتیجه رسیدند که عادلانه تر است که امتیازها را بر اساس تعداد توپهایی که بازکن به داخل حفره می اندازد حساب کنند نه بر اساس شماره ای که بر روی توپ نوشته شده است.

بنابراین بازی Continuous Pool (بیلیارد پیوسته) به عنوان یک بازی قهرمانی جایگزین بازی ۱۵ توپه شد. بازیکنی که آخرین توپ یک مجموعه را به داخل حفره بیاندازد می تواند مجموعه بعدی را برای بازی شروع کند و جمع امتیازاتش به طور پیوسته از یک مجموعه به مجموعه دیگر ثبت می شود. اندکی بعد در سال ۱۸۹۰ بازی Eight Ball و به دنبال آن در سال ۱۹۱۰ بازی Straight Pool ابداع شد. حدود سال ۱۹۲۰ بازی Nine Ball ابداع شد.

از سال ۱۸۷۸ تا ۱۹۵۶ مسابقات قهرمانی بازی بیلیارد بطور سالیانه برگزار می شد و بقیه ماههای باقیمانده حریفان یک به یک به مبارزه طلبی با یکدیگر می پرداختند. تا مدتها واژه بیلیارد به تمام بازیهایی که روی یک میز با حفره یا بدون حفره انجام می شد، نسبت داده می شد، برخی از بیلیارد فقط برداشت بازیهای کاروم را داشتند و از Pool برای بازیهای حفره دار استفاده می کردند.

وقوع جنگهای جهانی اندکی این بازی را از رونق انداخت، اما با دو واقعه مهیج که یکی در سال ۱۹۶۱ و دیگری در سال ۱۹۸۶ به وقوع پیوست دوباره بیلیارد احیا شد. اولین واقعه، آزادی سینما بود، مثلاً فیلم قهرمان براساس سرگذشت والترتیویز، فیلم سفید و سیاه که زندگی سیاه یک قهرمان بازی Pool را با بازیگری پل نیومن در نقش قهرمان داستان به تصویر کشیده بوده است.

صدای بهم خوردن توپها باعث شد که مردم امریکا به فکر بازی مهیج بیلیارد بیافتند. تا سال ۱۹۸۵ تنها ۲ مکان عمومی در جزیره مان هاتان در نیویورک از صدها مکانی که در سال ۱۹۳۰ وجود داشت، باقی مانده بود. فیلم رنگ پول به دنبال فیلم قهرمان با بازیگری پل نیومن در همان نقش و تام کروز در نقش یک قهرمان حرفه ای، انگیزه ای برای بازی Pool در نسل جدید بوجود آورد. در نتیجه مکانهای جدید و بزرگی بر خلاف مکانهای قدیمی که باعث آزرده شدن بازیکنان شده بود، ساخته شد. در سال ۱۹۸۷ به تدریج تمایل به این بازی در مردم پیدا و پس از آن خروشان شدن به طوری که در سال ۱۹۹۱ پیشنهادی از طرف جیلیانز برای سرمایه گزاری عمومی برای تعدادی اتاق در بوستون داده شد.



● نقش بانوان در بازی بیلیارد

بانوان از قرن ۱۵، یعنی از زمانی که بازی بیلیارد از محیط باز از روی چمن به محیط بسته روی میز توسعه پیدا کرد، مجذوب این بازی بودند. از سال ۱۸۹۰ حداقل یک خانم برجسته حرفه ای همیشه در صحنه وجود داشته است، از جمله می کارلس، روت مس جنیس کسی که با ویلی موسکونی سفر کرد و در سال ۱۹۳۰ توانست بازیکنان (مرد) زیادی را شکست دهد.

دوروتی وایز اولین برنده ۵ مسابقه آزاد امریکا و جین بالوکاس برنده ۷ مسابقه بعدی شد برای بانوان بسیار مشکل است که مهارت های بازی خود را توسعه بدهند چراکه بازیکنان مرد، خانواده و دوستانشان معمولا از تلاش آنها حمایت نمی کنند و برای خانم ها پیدا کردن مربیان خانم کار آزموده و آموزگاران خصوصی بسیار مشکل است. با این شرایط می توانیم انتظار داشته باشیم که توانایی خانم ها در بازی با آقایان برابر است و حتی خانم ها می توانند بازی را تا مراحل بالایی آن انجام دهند.



به هر حال رشته بیلیارد دارای فدراسیونی با قدمت 40 ساله می باشد و قرار است در آینده نزدیک به عنوان یک رشته ورزشی به المپیک وارد می شود و کنفدراسیون آسیا نیز با 28 عضو در حال حاضر فعالیت گسترده ای در سطح آسیا دارد و مقر آن در بنگلادش می باشد.

کشورهای عضو فدراسیون عبارتند از:

(ایران، عربستان صعودی، بحرین، کویت، چین، تایوان، اندونزی، مالزی، قطر، امارات، کره، بنگلادش، هنگ کنگ، هند، فیلیپین، سوریه، اردن، نپال، مغولستان، سریلانکا، پاکستان، قزاقستان، میانمار، چین، ماکائو، تایلند، سنگاپور و ژاپن) درخواست عضویت ایران در سال 79 به فدراسیون بیلیارد آسیا اعلام و در سال 80 ایران به عضویت فدراسیون بیلیارد آسیا درآمد. اسنوکر جزو مسابقات آسیایی بوده و در مسابقات آسیایی پوسان جزو رشته های اصلی و دارای 30 مدال در سه رنگ می باشد.